Elegija lovora, debitantski igrani film mladog crnogorskog reditelja Dušana Kasalice, svoju svetsku premijeru imao je na ovogodišnjem Sarajevo film festivalu (SFF) u okviru glavnog takmičarskog programa. Premda se radi o prvom dugometražnom filmu ovog autora, ne bi trebalo da čudi činjenica da je njegov potencijal prepoznao najprestižniji filmski festival u regionu, jer je Kasalica upravo u Sarajevu bio nagrađivan za svoja kratkometražna ostvarenja.
Nakon što je pažljivo, godinama radio na svojoj autorskoj poetici, Elegiju lovora je realizovao u velikom stilu, sa glumačkim zvezdama, poput prekaljenog veterana Frane Lasića, te Savine Geršak, slovenačke glumice koja se posle nekoliko decenija vraća na filmsku scenu.
Već i radnja filma ukazuje na osoben autorski stil autora. Filip, u interpretaciji Frane Lasića, uglađeni je univerzitetski profesor koji odlazi sa suprugom (Savina Geršak) na odmor. Nakon nekoliko dana provedenih u ugodnom, monotonom ambijentu hotelske banje, njihov naizgled idealan brak se završava. Čini se da Filipov život propada, ali okovan samopouzdanjem, on svaku novu situaciju u životu prihvata sa neobičnom lakoćom. Filip beži od problema u malo selo i duboku šumu, gde će sresti majku i zaljubiti se u devojku koja je nekada bila zmija. Glumačku ekipu, pored Lasića i Geršak, čine Nikolina Bogdanović, Momo Pićurić, Olivera Vuković, Draginja Voganjac, Lidija Kordić, Lidija Petrone, Zoran Trojanović.
Direktor fotografije je Igor Đorđević, scenografkinja i kostimografkinja Natalija Vujošević, snimatelj zvuka Luka Barajević, montažerka Jelena Maksimović, dok je producentkinja Jelena Angelovski. Elegija lovora nastala je u produkciji Meander Filma uz podršku Filmskog centra Crne Gore i u koprodukciji sa Non Aligned Films iz Beograda. Projekat je takođe podržao i Filmski centar Srbije.
DUŠAN KASALICA, crnogorski reditelj, govori za KARAKTER
Kako se rodila ideja za film Elegija lovora?
Još u kratkim filmovima Biserna obala i Soa počeo sam da se bavim dekonstrukcijom mačizma na jedan apsurdan i nekad bizaran način, što on u suštini uvijek i jeste. U oba filma imamo glavne likove koji su tihi, stegnuti muškarci kojima nije prijatno u svojoj koži, sredini i okolnostima, ali koji žele da kontrolišu sve oko sebe. Spontano se desilo da sam otišao korak dalje u tom istraživanju i da sam u svom prvom dugometražnom filmu odlučio da se bavim pričom o uglađenom univerzitetskom profesoru Filipu, njegovom životu, ali i svijetu fantazije u koji zakorači.
Jedina optimistična budućnost ovih naših zemalja jeste u saradnji i solidarnosti
Frano Lasić i Savina Geršak su velike zvezde bivše SFRJ. Lasić je i danas izuzetno aktivan u televizijskim produkcijama širom Balkana. Zašto ste se odlučili da baš njih dvoje angažujete za glavne uloge? Da li vam je možda bio značajan i njihov „simbolički kapital“ koji ih u očima gledalaca vezuje za jugoslovensko doba?
Od kada smo krenuli da finansiramo film, pa do njegovog završetka, Elegija lovora je zamišljen kao jedno filmsko iskustvo koje će referisati na žanrove, izgled, zvuk i odnose iz nekih prošlih vremena, pa se u skladu sa tim radilo i na kastingu. Naravno da je veoma bio važan, kako kažete, „simbolički kapital“ koji sa sobom nose i Savina i Frano. Oni su na različite načine obilježili generaciju o kojoj je ovaj film, a taj uticaj dolazi i do nas mlađih. Ako čitate njihove biografije i sagledate kako su im tekle karijere, vidjećete jednu snagu i fascinantnu otvorenost ka životu, a to je za poštovanje. Oboje nose tiho, nenametljivo dostojanstvo koje sam želio da imamo u filmu. Naizgled savršen par u savršenom ambijentu ima nerešiv problem – za mene je to bilo dovoljno da krenemo da radimo film.
Više puta ste isticali da film tematizuje posttranzicijski život srednje klase iz Jugoslavije, a u današnjim novim društveno-političkim okolnostima. Kako ste prelomili da ovu „realističnu“ temu obradite na način koji koketira sa fantastikom, što je atipičan pristup u regionalnoj kinematografiji?
Prije svega, kroz likove koje tumače Savina i Frano proističe narativ kroz koji se bavim starijom generacijom, srednjom klasom Jugoslavije, koji su bez velike odgovornosti konzumirali taj sistem, gledali njegovu propast, uspostavljanje bizarnih vrijednosti kojima smo okruženi, a da se ne preduzme bilo šta. Čini mi se da su odlučili da žive u romantičnoj samodovoljnosti kojom se bavim kroz lik Filipa, kojeg tumači Frano Lasić. Struktura filma je podijeljena na nekoliko ključnih situacija u Filipovom životu u kojima se njegov karakter propituje. Onoga trenutka kada Filip nema gdje da pobjegne od problema sa kojima ne želi da se suoči, on odlazu u bajku – slobodnu adaptaciju čuvene Šume Striborove koja na arhetipski način propituje odnose majka – sin – fatalna žena, a koji su se mogli dovesti u vezu sa ostatkom priče ovog filma.
Na koji način ste uspostavili balans između upravo ovog društvenog/socijalnog karaktera teme i intimističke priče o dvoje supružnika? Koji segment vam je bio važniji?
Sve teme su ispričane kroz intimističke priče ne samo supružnika, već i ostalih likova u relaciji sa Filipom. U tom smislu, film ne daje direktnu društvenu kritiku, već poziva publiku da sama prepozna da njega ima u svom okruženju bilo kao roditelja, partnera, prijatelja ili profesionalnog autoriteta, i da je taj model ponašanja veoma prisutan u našim patrijarhalnim društvima.
Na Sarajevo film festivalu ste dobili nekoliko priznanja za svoje kratkometražne filmove, a jedne godine bili ste i član žirija. Kakav odnos imate prema ovom festivalu i koliko vam je značio u dosadašnjoj karijeri?
SFF je za mene poseban festival. Kao što ste naveli, tamo sam učestvovao sa kratkim filmovima, naša producentska kompanija Meander Film je sa projektima prisutna na Cinelinku, pa je i premijera filma na ovogodišnjem SFF čast, ali i osjećaj da ćemo film prikazati među prijateljima.
Ako imamo u vidu da, kao crnogorski reditelj, radite film sa hrvatskim glumcem, slovenačkom glumicom, u koprodukciji sa Srbijom – da li sadašnjost i budućnost ovdašnjih kinematografija vidite u kulturnom ujedinjavanju politički razdvojenih zemalja?
Jedina optimistična budućnost ovih naših zemalja upravo jeste u saradnji i solidarnosti. U kulturi nam se, toliko puta, potvrdilo kao jedina opcija poslednjih godina, a i zašto bi uopšte bilo drugačije?! Jako smo ponosni što su ovaj film radili ljudi iz svih krajeva regiona, i što se u filmu govori na različitim akcentima i dijalektima.
Kroz likove koje tumače Savina i Frano proističe narativ kroz koji se bavim starijom generacijom, srednjom klasom Jugoslavije, koji su bez velike odgovornosti konzumirali taj sistem, gledali njegovu propast, uspostavljanje bizarnih vrijednosti kojima smo okruženi, a da se ne preduzme bilo šta
Crnogorski film do Srbije dopire uglavnom kroz festivalska prikazivanja, pa ovdašnja publika i nema preveliki uvid u tamošnje prilike. Kako ocenjujete trenutno stanje crnogorske kinematografije, kao i mogućnosti za kreativan izraz pripadnika vaše i mlađe generacije?
Stvari su se promijenile nabolje otvaranjem Filmskog centra Crne Gore i prilično stabilnim filmskim fondom. Poslednjih godina su se dešavali zanimljivi filmovi, počeli smo da budemo prisutni na najznačajnijim festivalima, i to je svima dalo vjetar u leđa. Ekonomska situacija uslovljena pandemijom, ali i političkom situacijom u Crnoj Gori umnogome je usporila funkcionisanje kinematografije. Iskreno se nadam da će se to što prije prevazići i da se neće gubiti vrijeme. A mi u Crnoj Gori smo ga dosta izgubili.